Savdo-sotiqdagi qaytariqlar

Jobirdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Payg‘ambar alayhissalom shunday deganlar: «Bir kishi biron-bir xurmozor yoki mevazor boqqa boshqa bir kishi bilan sherik holda egalik qilayotgan bo‘lsa, uni sotishda sherigining roziligini so‘rasin, rozilik bersa, sotsin, rozilik bermasa, savdodan qaytsin».
(Imom Muslim rivoyatlari)

Abdulloh ibn Umar (r.a.) rivoyat qiladilar. «Rasululloh sollallohu alayhi   vasallam   ozod   qilingan   qulga   homiylik   qilmoq   huquqini sotmoqdan va undan voz kechmoqdan qaytardilar». (Imom Buxoriy rivoyatlari)

Jobir ibn Abdulloh (r.a.) Payg‘ambar alayhissalomdan Makka fath qilingan yili o‘sha yerda turib: «Alloh va Uning elchisi xamr (aroq), cho‘chqa go‘shti, o‘limtik va sanamlarni sotishni harom, deb e’lon qildi», deganlarini eshitgan ekanlar. Shunda odamlar: «Ey Rasululloh, axir o‘limtik moyidan kemalarni moylashda, terilarni bo‘yashda, undan chiroq yasab uylarni yoritishda foydalaniladi-ku», deyishdi. Bunga Nabiy alayhissalom: «Yo‘q, u harom!», deb qat’iy javob berdilar.
(Imom Muslim rivoyatlari)

Abdulloh ibn Umar (r.a.) dedilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam birovning bozorini kasod qilmoq niyatida ataylab narx-navoni oshirmoqni man etdilar».
(Imom Buxoriy rivoyatlari

Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Bir-birlaringizga hasadlashmang. O’zaro narxlarni oshirib yubormang (ya’ni sotib olish niyati bo‘lmasa-da narxini oshirish uchun yolg‘ondan baholashmang). Bir-birlaringizga g‘azab qilmang hamda orqa o‘girib munosabatlarni buzmang. Ba’zilaringiz ba’zilaringiz savdosi ustiga savdo qilmasin», dedilar.
(Imom Muslim rivoyatlari)

Abu Hurayra (r.a.) rivoyat qiladilar. «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam peshvoz chiqmoqdan (shaharga mol olib kelayotganlar bozorlarga yetib kelib, narx-navoni bilib olmaslaridan burun ularning mollarini arzon narxda sotib olib, qimmatga sotish uchun yo‘llariga peshvoz chiqmoqdan), muhojirning (ya’ni o‘troq kishining) ko‘chmanchi (molini olib qolib, qimmatga) sotib bermog‘idan, ayolning o‘z (muslima) singlisining taloq qilinmog‘ini shart qilib qo‘ymog‘idan, kishining o‘z (musulmon) birodari savdosi ustiga savdo qilmog‘idan (ya’ni o‘z molini sotish uchun birovning xaridorini aynitmog‘idan) hamda (o‘zgani aldash niyatida narxni) oshirishdan va sog‘maslikdan (ya’ni «sutga to‘lib tursa, xaridor sersut ekan, deb o‘ylaydi» degan maqsadda ataylab sog‘maslikdan yoki shu niyatda hayvon yelinini bog‘lab qo‘ymoqdan) qaytardilar». (Imom Buxoriy rivoyatlari)

Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bozorga mol olib kelayotganlarning yo‘llarini to‘sib chiqib, ulardan ko‘tarasiga mol sotib olmoqni va u molni turgan yerida qayta sotib yubormoqni hamda o‘troq (ya’ni shaharlik) odamning ko‘chmanchi (ya’ni shaharlik bo‘lmagan) odam molini (biror haq evaziga dallollik qilib) sotib bermog‘ini man etdilar».
(Imom Buxoriy rivoyatlari)

Abu Said al-Xudriy (r.a.) rivoyat qiladilar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam munobazadan qaytardilar (Munobaza - kishining o‘z matosini birovga ushlab ko‘rmaslik va taxini ochib qaramaslik sharti bilan sotmog‘i). Shuningdek u zot mulomasadan ham qaytardilar (Mulomasa - matoni taxini ochib ko‘rmay, faqat ushlab ko‘rish sharti bilan sotish)
(Imom Buxoriy rivoyatlari)

Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qiladilar. «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam mulomasa va munobaza qilmoqdan, tongdan so‘ng quyosh chiqqunga qadar va asrdan so‘ng quyosh botgunga qadar namoz o‘qimoqdan (farzdan tashqari), avrati ochilib qoladigan darajada kalta kiyim kiymoqdan hamda bir yelkasini mato bilan o‘rab, ikkinchisini ochib yurmoqdan qaytardilar».
(Imom Buxoriy rivoyatlari)

Jobirdan   (r.a.)   rivoyat   qilinadi.   «Rasululloh   sollallohu  alayhi vasallam to‘ng‘iz (cho‘chqa) sotishni harom qilganlar». (Imom Buxoriy rivoyatlari)

Oishadan (r.anho) rivoyat qilinadi. «Baqara» surasining oxirgi oyati nozil bo‘lganida janob Rasululloh mast qiluvchi ichimliklar sotishni man qildilar».
(Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari)

Abu Minhol Barro ibn Ozib va Zayd ibn Arqamdan rivoyat qiladilar. «Nabiy alayhissalom oltinni kumushga qarzga (nasiyaga) sotishni taqiqladilar».
(Imom Buxoriy rivoyatlari)

Abu Bakra rivoyat qiladilar. «Nabiy alayhissalom kumushni kumushga, oltinni oltinga, agar qiymati va vazni bir-biriga teng bo‘lmasa, sotishni man qildilar».
(Imom Buxoriy rivoyatlari)

Abdulloh ibn Umar (r.a.) rivoyat qiladilar. «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam tug‘ilmagan bo‘taloqni (tuya bolasini) sotishni man etdilar».
(Imom Buxoriy rivoyatlari)

Anas ibn  Molikdan (r.a.) rivoyat qilinadi.  «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam (qorong‘uda) matoni (taxini ochib ko‘rmay, faqat) ushlab ko‘rish sharti bilan savdo qilmoqdan qaytardilar». (Imom Buxoriy rivoyatlari)

Abdulloh ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam sotib olingan oziq-ovqatlarni birmuncha vaqt o‘zida ushlab turmay va sotib olingan yeridan bo‘lak joyga olib bormay qayta sotishni man qildilar».
(Imom Buxoriy rivoyatlari)

Sulaymon   ibn   Abu   Muslim   bunday   dedilar:   «Janob   Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Nimaiki naqd bo‘lsa olinglar va nimaiki nasiyaga bo‘lsa, olmanglar», dedilar». (Imom Buxoriy rivoyatlari)

Umar ibn Xattob (r.a.) rivoyat qiladilar. Nabiy sollallohu alayhi vasallam hali daraxtdan uzib olinmagan ho‘l xurmoni xurmo qoqisiga va hali tokdan uzilmagan uzumni mayizga sotishni man qildilar (Chunki tupidan uzib olinmagan ho‘l mevaning vazni noma’lum bo‘lib, bunday savdoda bir tomonning haqi ikkinchisiga o‘tib ketadi).
(Imom Buxoriy rivoyatlari)

Abdulloh ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam tupida turgan har qanday ho‘l mevani qoqisiga sotishni man etdilar. Ya’ni bu shunday savdo bo‘ladiki, bir kishi ikkinchi bir kishiga:  «Daraxtdagi mevalaringni turishicha menga sot, evaziga senga falon miqdorda qoqisidan beraman, agar mevani uzib olganimda ko‘p chiqsa-mayli, men foyda qilaman, basharti oz chiqsa, zarar qilsam ham mayliga», deydi».
(Imom Buxoriy rivoyatlari)

Anas ibn Molik (r.a.) rivoyat qiladilar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam pishgan (daraxtdan uzib olingan) xurmoni (daraxtdagi) xom xurmoga, mayizni (yoki pishgan, tokdan uzib olingan uzumni tokdagi g‘o‘r) uzumga va (hali o‘rib olinmagan), boshog‘idan tozalanmagan bug‘doyni (o‘rib), boshog‘idan tozalab qo‘yilgan bug‘doyga sotishni man qildilar. (Imom Buxoriy rivoyatlari)

Abdulloh ibn Umar (r.a.) rivoyat qiladilar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bog‘ning xom hosilini, agar u xurmo bo‘lsa - pishgan xurmoga, agar u uzum bo‘lsa - mayizga, agar u ekin bo‘lsa - biror oziq-ovqat mahsulotiga chamalab sotishdan qaytardilar.
(Imom Buxoriy rivoyatlari)

Jobir (r.a.) rivoyat qiladilar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam (daraxtdagi xom) hosilni yaroqli bo‘lgani ko‘rinmay (ya’ni pishmay) turib sotmoqni man qildilar. (Bundan buyon) daraxtdagi xom hosil faqat dinoru dirhamga sotiladigan bo‘ldi, muhtoj kishiga vaqtincha berilgan daraxtdagi xom hosil bundan mustasnodir.
(Imom Buxoriy rivoyatlari)

Abu Hurayra (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam muhoqala (ekinzorni bug‘doyga sotish)ni va muzobana (daraxt tepasidagi pishmagan hurmoni quritilgan xurmoga almashtirish)ni man qildilar.
(Imom Termiziy rivoyatlari)

Abdulloh ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam don boshoqlari oqarmasdan va ofatdan omon qolgani bilinmasdan turib (daladagi hosilni) sotishni man qildilar, sotuvchini ham, oluvchini ham bundan qaytarganlar.
(Imom Termiziy rivoyatlari)

Anas ibn Molikdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam uzumni qoraymagunicha va donni toki boshog‘ida qotmagunicha sotishdan qaytardilar.
(Imom Termiziy rivoyatlari)

Abu Mas’ud al-Ansoriy (r.a.) rivoyat qiladilar: «Nabiy alayhissalom it sotib, fohishalik hamda kohinlik (folbinlik) qilib topilgan pulni ishlatishdan qaytarganlar.
(Imom Buxoriy va Termiziy rivoyatlari)