Abon ibn Said

Otasi: Said ibn Os, ya’ni Abu Uhayha Fijor jangida vafot etgan. Onasi: Hind binti Mug‘iyra. Boshqa manbalarda Xolid ibn Valid roziyallohu anhuning ammasi Sofiya binti Mug‘iyra deyilgan. Umr yo‘ldoshi: Fotima binti Safvon Kinoniya.

Risolat kelganida Abu Uhayhaning sakkiz o‘g‘il farzandidan besh nafari musulmonlikni qabul qildi. Ular: Xolid, Amr, Said, Abon va Hakam. Bulardan faqat Hakamning ismini Rasululloh sollallohu alayhi va sallam Abdulloh deb o‘zgartirdilar. Abdulloh ibn Amrning rivoyatiga ko‘ra, Xolid va Amr ibn Saidlar Habashistonga hijrat qilishgan.

* * *

Badr kuni Abu Uhayhaning o‘g‘illari Os ibn Said Ali roziyallohu anhuning, Ubayd ibn Said Zubayr roziyallohu anhuning qo‘lida mushrik holda jon berdi. Abon esa qutulib qoldi.

Xolid va Amr roziyallohu anhumo aka­lari Abonga: “Otang va akalaring vafot etgani kabi sening ham joning omonat­ligini eslatyapmiz”, mazmunidagi maktub­ni yozishdi. Abon xatni o‘qib, darg‘azab bo‘ldi: “Aslo ota-bobomning dinidan voz kechmayman!” deb, Makkada, o‘zining eski dinida qoldi.

Hudaybiya kuni Rasululloh sollallohu alayhi va sallam Usmon ibn Affon roziyallohu anhuni Makkaga elchi qilib yubordilar. Abon ibn Said Usmonga: “Biznikiga kel. Hech kimdan qo‘rqma. Banu Said Haramning eng obro‘li urug‘idir”, deb Nabiy alayhissalomning maktublarini yetkazguniga qadar himoyasiga oldi. Bu orada Hudaybiya sulhi tuzildi.

Ushbu voqealardan so‘ng Xolid va Amr ibn Saidlar Habash o‘lkasidan qaytish­di. Bu vaqtda akalari Abonga yana bir bor maktub yuborishdi. Xatda Islom di­niga chaqiriq bor edi. Bu gal ularning chorlovlari javobsiz qolmadi. Nihoyat, hijratning yettinchi yili Abon Madinada musulmon holida ular bilan uchrashdi. So‘ng hammalari Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning yonlariga Xaybarga kelishdi.

Abon Islom dini va musulmonlarga qarshi qattiq adovatda edi. Lekin Alloh taoloning inoyati ila unga ham imon nasib etdi. Bunga quyidagi voqea sabab bo‘ldi: «Abon Shomga tijorat maqsadida safar qildi. Yo‘lda rohib bilan uchrashdi. Undan Rasululloh sollallohu alayhi va sallam haqlarida surishtira boshladi: “Men qurayshlikman. Qabilamizdan bir kishi o‘zini payg‘ambar deb da’vo qilyapti. Unga ham xuddi Iso va Muso alayhimassalomga tushgan narsa nozil bo‘layotgan emish”, dedi. Rohib: “Uning ismi nima?” deb so‘­radi. Abon: “Muhammad”, deb javob qay­tardi. Rohib: “Men senga u haqda so‘zlab beraman”, dedi va Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning kitoblarda yozilgan sifatlari, yoshlari va nasablarini aytib berdi. Abon: “Xuddi o‘sha”, dedi. Rohib: “Allohga qasamki, u arablar ustidan g‘a­laba qozonadi. Uning dini butun yer yuzi bo‘ylab tarqaladi”, dedi va u zotga salom aytishini tayinladi».

Abon Makkaga qaytib, qavmini to‘pladi. Keyin ularga rohibning so‘zlarini yet­kazdi. O‘zi Islomga kirib, Madinaga hij­rat qildi. Ushbu voqea Hudaybiyadan bi­roz oldin ro‘y bergandi.

Abon Payg‘ambarimiz alayhissalomning yonlariga kelganda, unga: “Ey Abon, Makka ahlini qanday tark etding?” dedilar. U: “Ularni yomg‘irda, izxir daraxtlari mo‘l hosil berganida, ho‘l xurmo quruq xurmoga aylanganida”, deb javob berdi. Payg‘ambarimiz alayhissalomning ko‘zlari yoshlandi. So‘ng: “Men sizlarning eng ko‘p yaxshilik qiluvchingizman. Mendan keyin Abon shunday”, dedilar.

Hijratning to‘qqizinchi yili odamlar hajdan qaytganlarida, Payg‘ambarimiz alayhissalom Abonni Bahraynga zakot to‘plovchi etib yubordilar. Abon Payg‘am­barimizdan Abdulqays urug‘i bilan ittifoq tuzishga izn so‘radi. U zot alay­hissalom ruxsat berdilar. Keyin Abon: “Ey Allohning Rasuli, menga ular­ning tijorat mollari, sadaqa va jizya­larini olishda bir miqdor belgilab bering”, dedi. Nabiy alayhissalom musulmonlarning tijorat mollaridan o‘ndan to‘rt, lekin yahudiy, nasroniy yoki majusiylarning har bir erkak va ayolidan bir dinordan olishga buyurdilar. Nabiy alayhissalom Abonga bir maktub berdilar. U maktubda majusiylar Islom diniga taklif qilingan, dindan yuz o‘girgudek bo‘lishsa, ularga jizya taklif etilishini, musulmonlarga esa ularning ayollariga uylanmaslik hamda so‘ygan hayvon go‘sht­laridan yemaslikni aytdilar. So‘ng agar Islomni qabul qilgudek bo‘lishsa, ular­ga tuya, sigir, qoramol va qo‘ylardan olina­digan zakotning farz va sunnatini bel­gilab, tagiga muhr ham bosib berdilar.

* * *

Rasululloh sollallohu alayhi va sallam vafot etganlaridan so‘ng ko‘p arablar dindan qayta boshladi. Hijr ahli ham Islomdan chiqdi. Abon Abdulqays urug‘iga: “Meni yurtimga olib boring”, dedi. Ular: “Biz bilan qoling. Birgalashib Allohning yo‘lida jihod qilaylik. Parvardigor O‘zi dinini aziz etadi. Abdulqays urug‘i Islomdan qaytmaydi”, deyishdi. Abon: “Meni yurtimga olib boring. Nabiy alay­hissalom sahobalarini ko‘rishim kerak. Ulardan uzoqda yashay olmayman. Ulardek yashab, ular kabi o‘lim topay”, dedi.

Abon Madinaga qaytganida, Umar ro­ziyallohu anhu: “Rahbar ruxsatisiz ishni tashlab kelish joiz emas. Lekin sen shun­day qilding”, dedi. Abon: “Allohga qasam­ki, Rasululloh sollallohu alayhi va sal­lamdan so‘ng hech kimga xizmat etolmayman. Agar shunday qilishga to‘g‘ri kelsa, Islomga birinchilardan kirgani bois Abu Bakrni tanlagan bo‘lardim”, dedi.

* * *

Abon ibn Saidning qachon vafot etgani borasida ixtilof bor. Ibn Ishoq rahimahulloh Yarmuk kuni o‘ldirilgan, deydi. Boshqa bir rivoyatda esa Usmon ibn Affon xalifaligi davrida deyiladi.

Muso ibn Uqba rahimahullohning hij­ratning 13 yili Ijnodiyn kunida o‘ldi­rilgan, degan rivoyati to‘g‘ridir.

Robiya Mannobjonova tayyorladi | “Hidoyat” jurnalidan