Urushishning shar’iylashishi

Payg'ambar alayhis-salom hech kimni kuch bilan dinga kiritgan emaslar, aksincha, tushuntirish orqali da'vat etganlar. Rasululloh quraysh mushriklarining xurujlarini sabot bilan yengishlari uchun Olloh taolo sabrga undovchi oyatlar nozil qilib turardi. Ahqoq surasining 35-oyati bunga yorqin misol bo'la oladi: "Irodali payg'ambarlar singari sabr-qanoatli bo'l, ularga (qavmingga) keladigan azoblarga shoshqaloqlik (yengillik) qilma". Xudo o'z rasulining irodasini mustahkamlash uchun payg'ambar birodarlarining qissalarini bayon etardi. Makkaliklarning zulmi haddidan oshib, rasulullohga suiqasd uyushtirishganda u kishi tug'ilib o'sgan joylaridan bosh olib ketishga majbur bo'ldilar. Mushriklar chorasiz musulmonlarni yurtidan haydab, tajovuzni - urushni o'zlari boshladilar.

Hijratdan keyin Olloh taolo musulmonlarning quraysh mushriklari bilan urushishiga izn berib, Haj surasining 39-40-oyatlarini nozil qildi: "Mushriklarning zulmiga uchragani uchun musulmonlar ular bilan urushishiga ruxsat beriladi. Olloh Islom dinini qabul qilgani uchungina yurtidan nohaq haydab chiqarilgan musulmonlarga yordam berishga qodirdir. Shundan keyin Haq Taolo Baqara surasining 194-oyatlarini nozil qilib, musulmonlarni urushishga buyurdi. "Sizlarga qarshi urush ochgan odamlarga qarshi Olloh yo'lida jihod qilinglar, lekin haddan oshmanglar, Olloh haddidan oshganlarni (o'ziga) do'st tutmaydi. Ularni duch kelgan yerda o'ldiringlar, sizlarni qanday haydab chiqarishgan bo'lsa, ularni ham yurtidan xuddi shunday haydab chiharinglar. (Birovning) payini qirqish urushishdan ko'ra yomonroq. Toki o'zlari qurol ko'tarmaguncha Masjidi Haromning yonida ular bilan urushmanglar, agar Masjidi Haromning yonida urush ochishsa, o'ldiraveringlar. Kofirlarning jazosi shu. Agar ular jangni to'xtatishsa, Olloh albatta mag'firat qilguvchidir, benihoya mehribondir. To zarari tugab, Ollohning dini yo'lga qo'yilguncha ular bilan urushish, (mabodo) urushni to'xtatishsa, zulm qiluvchilardan boshqalari bilan yovlashish durust emas."

Payg'ambar alayhis-salom parvardigorning adolatli ko'rsatmasiga amal qilib, faqat quraysh mushriklari bilan urushdilar. Biroq boshqa qabilalar ham ularga qo'shiyaib, musulmonlarga qarshi turishgani uchun Olloh Taolo Tavba surasining 36-oyatini nozil qildi: "Mushriklarning hammasi sizlarga qarshi urush ochgandek sizlar ham ularning barchasiga qarshi urush ochinglar". Shu oyatdan keyin mushriklarga qarshi yoppasiga g'azavot boshlandi. Shu bois rasululloh: "Kishilar La Ilaha Illalloh Muhammadur-rasululloh" degunlaricha urushishga buyuril-dim. Imon keltirganlaridan keyin ularning joniga, moliga nohaq teginmayman. Boshqa ishlari xususida ular bilan Ollohning o'zi orani ochdi qilib oladi", deganlar. Yahudiylar shartnomani buzib, mushriklarga ko'maklashgani uchun Haq Taolo Anfol surasining 58-oyatida ularga ham qarshi turishga chaqirdi: "Biror qavmning shartnomaga xiyonat qilishidan xavotirlansang bu bitimni ularning vijdoniga havola et. Olloh xoinlarni sira ham do'st tutmaydi". Musulmonlar ulardan amin bo'lishlari uchun yahudiylar bo'ysunmaguncha yoki xiroj to'lamaguncha urushish farz qilindi. Rasululloh g'animlar bilan quyidagi talablarga binoan urushdilar:

1. Quraysh mushriklari oldin musulmonlarga zulm o'tkazganlari uchun tajovuzkor hisoblanib, to Makka fath etilguncha yoki ikki tomonning kelishimi asosida vaqtincha tinchlik bitimi imzolanguncha ular bilan urushish va savdo karvonlarini musodara qilish.

2. Yahudiylar shartnomani buzib mushriklarning yonini olsa, ulardan amin bo'lish uchun surgun qilish yoki o'ldirish.

3. Biron arab qabilasi musulmonlarga tajovuz qilsa yoki qurayshlarga yordam bersa, to musulmon bo'lmagunlaricha ular bilan urushish.

4. Nasroniy va yahudiylardan birontasi birinchi bo'lib musulmonlarga tahdid solsa, to ular Islomga bosh egmagunicha yoki o'zlarini past tutgan holda xiroj to'lamagunicha jang qilish.

5. Islom diniga kirganlarning joniga va moliga nohaq teginmaslik, ularning avvalgi ishlarini kovlashtirmaslik.

Olloh Taolo Qur'oni Karimda musulmonlarni dushmanlar bilan urushishga rag'batlantiruvchi juda ko'p oyatlarni nozil qildi, jangdan qochganlarning yuzi qora bo'lishini aytib ogohlantirdi. Niso surasinig 74-oyatida g'azavotchilarning ko'nglini tog'dek o'stiradigan va'dalar bor: "Bu dunyoni u dunyoga almashtiradiganlar Olloh yo'lida jihod qilishsin! Kimki Olloh yo'lida jihod qilsa, mayli shahid bo'lsin, mayli g'oziy, biz unga beadad savob ato etamiz". Olloh Taolo Anfol surasining 16-17-oyatlarida gazotdan qochganlarni ogohlantirib: "Ey mo'minlar! Kofirlar sizlarga hujum qilgan paytda dushmandan qochmang. Joyni almashtirish yoki boshqa musulmonlarga yordam berish niyatida chekinsa, buning yo'rig'i boshqa, kimki orqaga qochsa, Ollohning g'azabiga uchraydi, uning joyi do'zax bo'ladi. Do'zax benihoya dahshatli joy", deydi.

URUSHNING BOSHLANISHI

Quraysh xalqi azaldan Shom bilan savdo-sotiq qilar, ikki o'rtada muntazam qatnaydigan karvon bor edi. Ko'pchilik nufuzli kishilar Madina orqali o'tadigan karvonni qo'riqlab borardi. Payg'ambar alayhis-salom mushriklarga iqtisodiy jihatdan zarba berish uchun karvonning yo'lini to'sib, mollarni musodara qilishni mo'ljalladilar. Bu usul ularni jangda yengish imkonini berardi. Ikki o'rtada qon to'kilishi muqarrar edi, o'z diniga sodiq qurayshlar rasulullohning arablar e'tiqod etadigan ilohlarni haqoratlab, Islomga da'vat etishlariga tomoshabin bo'lib turaverishlari mumkin emasdi.

QO'SHIN YUBORISH

Hijriyning birinchi yili ramazon oyida payg'ambar alayhis-salom amakisi Hamza ibn Abdulmuttalib boshchiligidagi o'ttiz kishini qurayshlarning Shomdan qaytayotgan karvonini to'sishga jo'natdilar. Abu Marsad oq tug' ko'tarib oldinda yurdi. Karvonda Abu Jahl boshchiligida uch yuz qurolli odam bor edi. Islom askarlari Qizil dengiz bo'yidagi Iys degan joyda karvonga duch keldilar. Ikki tomon saf chekib, jangga hozirlanayotgan paytda Juhayna qabilasining oqsoqoli Majdi ibn Amr Juhaniy o'rtaga tushib qon to'kilishining oldini oldi, ikki tomon omon-omonlikda o'z yo'liga ravona bo'ldi. Musulmonlar ozchilik, mushriklar bir necha hissa ko'pliginy nazarda tutib, rasululloh Majdining ishini ma'qulladilar.

Shu yilning Shavvol oyida Ubayda ibn Horis boshchiligida muhojirlardan sakson kishi yana mushriklarning yo'lini to'sishga otlandilar, bu safar Mistah ibn Usosa a'lambardor bo'ldi. Qurayshlarning karvonida ikki yuz nafar odam bor edi. Ikki tomon Robig' degan joyda uchrashganda hech qanday tayyorgarliksiz kamondan bir-biriga o'q yog'dira boshladi. Mushriklar musulmonlar bunchalik oz bo'lishi mumkin emas, yaqin atrofda pistirmasi bor, degan xavotirda qocha boshlashdi, musulmonlar ularni ta'qib etib quvmadi. Mushriklardan Miqdod ibn Asvad, Utba ibn G'azvon musulmonlar tomoniga qochib o'tdilar. Ilgariroq islom diniga kirgan bu odamlar anchadan beri musulmonlar safiga qo'shilish imkonini topolmay yurishgan edi.

VAFOT ETGANLAR

Shu yili muhojirlikda rasulullohning ikkala hijratida qatnashgan emikdosh birodarlari Usmon ibn Maz'un vafot etdi. Usmon dafn etilgach, payg'ambar alayhis-salom uning qabriga suv sepishni buyurdilar. Tuproq uyumi cho'kkach, ustiga tosh qo'ydilar va qarindoshimning qabrini shu toshdan topib olaman, oilamda kim qazo qilsa shu yerga qo'ydiraman, dedilar. Qabrlarga tosh qo'yishdan maqsad shu edi, biroq keyingi paytlarda qabr ustiga turli hashamatli binolar qurib, naqshlar bilan bezash mozorni butxonaga aylantirishga o'xshagan bir ish. Marhumning qarindosh urug'lari qabr tepasida o'tkazadigan turli-tuman rasm-rusmlar xuddi mushriklarning butxonalarda olib boradigan marosimlariga o'xshaydi. Oxiratga taalluqli ishlarda rasululloh qilmagan narsalar bilan mashg'ul bo'lish gumrohlikdir.

Shu yili Najjor jamoasining boshlig'i Asad ibn Zurora vafot etdi. Uning vafotidan keyin rasululloh bu jamoaga bosh bo'lishni ixtiyor etdilar, chunki u kishining najjorlar bilan qarindoshligi bor edi. Ko'p o'tmay ikkinchi Aqoba bay'atida hammaga vakolatan gapirgan Baro' ibn Ma'rur ham olamdan o'tdi. Xuddi shu yili Makka mushriklaridan Valid ibn Mug'ira o'ldi. U jon talvasasida yotgan paytida qattiq beorom bo'ldi. Jiyani Abu Jahl undan: "Nimadan bunchalik bezovta bo'lyapsan?" deb so'radi "Men o'limdan qo'rqib beorom bo'layotganim yo'q, - dedi Valid. - Makkada Abu Kabshaning o'g'li o'ylab topgan din g'alaba qozonishi mumkinligidan xavotirdaman." "Xotirjam bo'l, Muhammadning dini g'alaba qozonmasligiga mana men kafil", - dedi Abu Sufyon. Ketma-ket Os ibn Voil ham qazo topdi. Olloh Taolo musulmonlarni o'taketgan zolim ikki badbaxtdan xalos etdi.