Alqama ibni Qays

Alqama rahmatullohi alayhining to‘liq ismi: Abu Shibl Alqama ibn Qays Ibn Abdulloh ibn Molik Naxaiy Kufiydir. U zot Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning hayotlik vaqtlarida yettinchi asrda tug‘ilgan. Shu bilan birga u zotga Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamni ko‘rishlik nasib qilmagan.

Alqama rahmatullohi alayhi muhaddis, mufassir, Ko‘faning faqihi, olimi va qorisi edi. U zot Iroqning Ko‘fa shahrida istiqomat qilar edi. Abdulloh ibn Mas’ud roziyallohu anhuga shogird bo‘lib, u zotni mahkam ustoz tutadi. Ali ibn Tolib roziyallohu anhu va Ibn Mas’ud roziyallohu anhumolardan keyin imomatchilikka va fatvo berishlikka eng munosib nomzod edilar. Hatto ba’zi sahobalar U zotdan fatvo so‘rashar edi.

Alqama rahmatullohi alayhi quydagi sahobalardan hadis rivoyat qilganlar:

• Umar ibn Xattob roziyallohu anhu
• Usmon ibn Affon roziyallohu anhu
• Ali ibn Tolib roziyallohu anhu
• Salmon Forsiy roziyallohu anhu
• Abu Dardo roziyallohu anhu
• Xolid ibn Valid roziyallohu anhu
• Huzayfa ibn Yaamon roziyallohu anhu
• Xabbob ibn Art roziyallohu anhu
• Oisha binti Abu Bakr roziyallohu anhu
• Sa’d ibn Abu Vaqqos roziyallohu anhu
• Ammor ibn Yosir roziyallohu anhu
• Abu Mas’ud Badriy roziyallohu anhu
• Abu Muso roziyallohu anhu
• Ma’qal ibn Sinon roziyallohu anhu
• Salama ibn Yazid Jo‘‘fiy roziyallohu anhu
• Shurayh ibn Artot roziyallohu anhu
• Qays ibn Marvon roziyallohu anhu va boshqa bir qancha sahobalar.

Alqama rahmatullohi alayhidan quydagi tobi’inlar hadis rivoyat qilganlar:

• Abu Voil rohimahulloh
• Sha’biy rohimahulloh
• Ubayd ibn Nuzayla rohimahulloh
• Ibrohim Naxa’iy rohimahulloh
• Muhammad ibn Siyrin rohimahulloh
• Abu Zuho Muslim ibn Subayh rohimahulloh
• Ibrohim ibn Suvayd Naxa’iy rohimahulloh
• Abu Zibyon Husayn ibn Jundub Janbiy rohimahulloh
• Abu Ma’mar Abdulloh ibn Saxbaroh rohimahulloh
• Salama ibn Kuhayl rohimahulloh
• Abdur Rahmon ibn Yazid rohimahulloh
• Abu Ishoq Subay’iy rohimahulloh
• Ammora ibn Umayr rohimahulloh
• Abu Qays abdur Rahmon ibn Sarvon Avdiy rohimahulloh
• Abdur Rahmon ibn Avsaja rohimahulloh
• Qosim ibn Muxaymara rohimahulloh
• Qays ibn Rumiy rohimahulloh
• Murratut tiyb rohimahulloh
• Hunay ibn Nuvayra rohimahulloh
• Yahyo ibn Vasaab rohimahulloh
• Yazid ibn Avs rohimahulloh
• Yazid ibn Mu’oviya Naxa’iy rohimahulloh
• Abu Riqod Naxa’iy rohimahulloh
• Musayyab ibn Rofi’ rohimahulloh va boshqalar.

Imom Zahabiy u zotni: “Imom, Hofiz va Ulug‘ mujtahid” edi deb sifatlaydi.

Ustozlari:

• Abdulloh ibn Mas’ud roziyallohu anhu
• Muhammad ibn Siyrin rohimahulloh
• Ibrohim Naxa’iy rohimahulloh va boshqa bir qancha sahoba va tobi’inlar.

Usmon ibn Said rohimahulloh aytadi: “Men ibn Ma’undan “Senga Alqama  yaxshiroqmi, yoki Ubayda?”-deb so‘radim. U ikkovidan birini ham  afzal demadi. Men: Ikkovi ham eng ishonchli roviy, biroq Alqama Abdullohning shogirdlari orasida olimroq” dedim.

Abul–Musanno rohimahulloh aytadi: “Agar sen Alqamani ko‘rgan bo‘lsang, Abdullohni ko‘rmaganing zarar qilmaydi, chunki, Alqama qiyofada ham, ilmda ham  Ibn Mas’udning o‘zginasidir”.

Abdurahmon ibn Yazid rohimahulloh aytadi: “Men nimani  o‘qisam va nimani bilsam, Alqama ham shuni o‘qigan va shuni bilgan bo‘lardi”.

Alqama ibn Qays rohimahulloh “olti sahih” mualliflari huzurlarida tan olingan, ishonchli roviylardan edilar.

Alqama ibn Qays rohimahulloh Yazid ibn Mu’oviya rohimahullohning xalifalik zamonida hijriy 62 sanada, tuqson yoshlarida vafot etganlar.

Abdus Somad Abdul Bosit | Muslim.uz

Tobeinning kattalaridan . Payg’ambarimiz hayotlik vaqtlarida tug’ilgan ammo Rosul Akram s.a.v ni ko’rmaganlar. Hijriy 62 yili Kufada vafot etgan. Ilmdagi ustunliklarini bir qancha olimlar e’tirof etganlar. Ashobi kiromning buyuklari bo’lmish Hz Abu Bakri Siddiq r.anhuni, Hz. Umar r.anhuni, Hz. Usmon r.anhuni, Hz.Ali r.anhuni, Salmoni Forsiy r.anhuni, Hz. Oisha r.anho onamizni va Abdulloh ibni Mas’ud r.anhularni ko’rgan ulardan hadis sharif rivoyat qilgan. Rivoyat qilgan hadislari Kutubi sittadan joy olgandir. 

Tafsir hamda fiqh ilmini Ibni Mas’ud r.anhudan o’rganganlar. Bu zotdan esa Ibrohim Nahai r.alay u zotdan Hammod r.alay u zotdan esa Imom A’zam r.alah ilm olishgan. 

Fe’l atvori Ibni Mas’ud r.anhuga juda o’xshar edi. Abdulloh ibni Mas’ud r.anhu Alqama r.alayhga Qur’oni Karimni o’qitib o’zlari tinglashni juda yoqtirar edilar.
 
Ustozlari Ibni Mas’ud r.anhu shunday dedilar: Alqama man o’qigan hamma narsani o’qigan va man bilgan hamma narsani biladi”