Yashamoqlik ne’mati va o‘limning sharbati

Qora tuproq qa’ridan tortib, to Zuhal cho‘qqisigacha bo‘lgan dunyoning hamma mushkul masalalarini hal qildim. Men har qanday makr va hiyla tuzog‘idan qutilib chiqa oldim-u, ammo o‘lim tugunini yecha olmadim.

Vaqt keskir qilichdir, u hech narsaga qaramay shartta o‘tadi-ketadi. Sen esa voy-voylagancha qolaverasan.

O’tib borar ajib umr karvoni,
Qo‘lingdan chiqmasin shodlik zamoni.

Qabrda yotganlar pushaymon qilayotgan ishlar ustida tiriklar bir-biri bilan qirpichoq bo‘lmoqdalar.

O’lim dunyo hayotini bir pul qildi. Shu tufayli farosatli insonlarga quvonish uchun hech imkon qoldirmadi.

O’lim mushkul ish emas, mushkuli - o‘limdan oldinroq o‘lish.

Mo‘min yetishishni orzu qiladigan o‘limdan ham xayrliroq yo‘qotish yo‘q.

O’tganlar ibratli so‘zini yod et,
O’tganlar yodidan dilingni shod et.

Ikki narsa meni dunyo zavqi va o‘yin-kulgudan uzdi: o‘limni xotirlamoq va hisob-kitob chog‘ida Alloh huzuriga chiqmoq.

Umr ertangi kun orzusi bilan yashash, g‘ofillik bilan janjal-suron qilish, joningni ayamay mehnat qilish bilan tugab boradi.

Men ko‘p joylarni kezdim va olam ahvoliga qaradim. Unda hayronlik kaftini iyagiga tirovchidan yoki pushaymonlik barmog‘ini tishlab turuvchidan boshqani ko‘rmadim.

Har narsaga bog‘lama ko‘ngil,
Ko‘ngil uzmoq juda ham mushkul.

Umr - xotirdan kechib o‘tadigan bir daqiqa xayolchalik muddatdir. Kunlar -umr kitobining sahifalaridirkim, ularga ko‘chirmalar bitib borilaveradi.

Ey do‘st, ulug‘larni izzat qil, foydasiz har narsaga aralashish va tortishuvdan saqlan.

Quvvatim borida foydam bilmadim,
Tushungan vaqtimda kuchim bo‘lmadi.

Ustingga keksalik kiyimi tashlangan bo‘lsa ham biroq sen uzoq umr ko‘rish hirsida (ta’masida) yangi-yangi kiyimlar kiymoqdasan.

Quyoshning har botishida bir parcha kamayishing bor.

Ajal bilan yuzlashmasdan oldin beriladigan har narsangni berib qolishing lozim.

Baloning yo‘qligi ne’matdur, ne’matning yo‘qligi balodur.

O’limdan qo‘rqqanning ko‘nglida shak bordir. Mo‘min kishi o‘limdan qo‘rqmagay. Chunki o‘lim Haq taologa yetishtiruvchidirki, mo‘min undan qochmasligi lozim.

Ko‘rdimki, vaqtini «essiz», «qaniydi», «koshki»lar bilan o‘tkazgan kishining umri eng qisqa ekan.

Olamda kun yo‘qki bilmasa zavol,
Abadiy qolmaydi bu husnu jamol.

Qarilik hayot gullarini so‘litib, nishlarini o‘tkirroq qiladi.

Har bir nafas tortish bilan birga umrdan bir qismi o‘tib ketaveradi.

Hayotni har kim bilganicha idrok etadi.

Bu charxga etdilar juda ko‘p nazar,
Ip uchi hech kimga bo‘lmay muyassar.

Ulug‘ hodisalar har vaqt yuz beravermaydi.

Jahonda bor narsa - aqlga, aql esa tajribaga muhtojdir.

O’tib ketgan yilingdan top-chi bir kun,
Bugun qaytib kelurmu kechagi kun!?

Odamlarning botiri kelajakdagi ishlardan qo‘rqmaydi. Kamolot hosil qilishdan chetlangan kishi odamlarning eng qo‘rqog‘idir.

Kishini kecha-kunduz tindirmasdan qul kabi mehnat va mashaqqatlarga ko‘krak berib ishlatadigan narsa Vatan va bola-chaqalarning mehru muhabbati emasmu?

Yuz yil tegirmon charx aylanganda ham,
Daryodan bo‘lurmi bir qatra suv kam!?

Garchand uzoq umr ko‘rgan bo‘lsalar-da, ko‘p odamlar g‘o‘r va tajribasizdir.

Ko‘pincha sevinch qanotida bizga qayg‘u ham uchib keladi.

Keksaygan odam yoshlik o‘tida yonolmaydi.

Baxt havoda esmaydi, mehnatdan keladi.

Ey voh! Eng shafqatsiz zarba o‘zimga o‘zimdan kelganini his etdim. Lekin juda kech.

Har neki babaqodir, ko‘ngil bermak xatodir.

O’z makonini tilar nogoh qafasdan qochsa qush.

Agar kelajagim xayrli bo‘lsa edi, mayli tinchgina, bemalol tirikchiligimni qilaverar edim. Bordi-yu agar unday bo‘lmasa, ming ko‘z bilan yig‘lardim.

Ey g‘ofil, ko‘p o‘ylab foyda-yu mol,
Umring sarmoyasin aylama poymol.

To‘rt narsaning qadrini to‘rt kishi bilgay: yoshlikning qadrini yoshi o‘tib qolganlar, tinchlik-xotirjamlik qadrini boshiga balo tushganlar biladi. Sog‘liq-salomatlik qadrini kasal bo‘lib, hech narsaga yaramay qolganlar, tiriklik qadrini o‘tganlar biladi.

Kimki o‘limni ko‘p eslasa, uch narsada ulug‘ bo‘ladi: tavbani tez qilishda, rizqiga qanoat qilishda, ibodatda g‘ayratli bo‘lishda. Endi kimki o‘limni esdan chiqarsa, uch narsada orqada qoladi: tavbasini orqaga suradi, kun ko‘rishga yetarli narsaga rozi bo‘lmaydi, ibodatlarida yalqovlik qiladi.

Falak - juft soqqa, olam taxtasidir, ajal o‘ynaydi - bizlar donai xom.

Tani tuproqda-yu dil bo‘lsa uyg‘oq,
Tirik murda dildan o‘sha yaxshiroq.

Alloh taolo fahm-farosat bergani, g‘aflat uyqusidan uyg‘otgani, bu dunyodan o‘tib, oxiratini o‘ylaydigan qilib qo‘ygani naqadar yaxshidir.

Xoh bir xudojo‘y, haqgo‘y nafs bo‘lsin, xoh gunohkor, fojir nafs bo‘lsin, o‘lim unga yaxshidir.

Kimki qabr zikrini ko‘paytirsa, uni jannat bog‘laridan bo‘lgan bog‘dek topadi, kimki o‘shandan g‘ofil qolsa, uni do‘zax chohlaridan bo‘lgan chohdek topadi.

Minglab nafar ulug‘ zotlar borliqdan yo‘qlikka ketdilar. Axir bu ulug‘ zotlarning birortasi ham yo‘qlikdan borliqqa qaytib kelmayaptilar-ku.

Keksalarni etsang azizu hurmat,
Seni ham keksaygach, etishar izzat.

Modomiki, beg‘amlik va noshudlik ko‘rsatilar ekan, qulay fursat qo‘ldan berib qo‘yiladi. Vaqt o‘tgandan keyin afsuslanish bema’ni va befoydadir.

Juda ko‘p insonlarni ko‘rdimki, hech biri bu dunyodan rozi emas va ayni choqda hech biri bu dunyodan ketishni ham istamas.

Aslida shundaydir gumbazi jahon,
Qaytarar har nima deganing zamon.

Har kim hodisalardan ibrat ola bilsa, boshi qattiq otga o‘xshagan bu falak unga bo‘ysuna beradi.

Sizdan avval o‘tgan kimsalarning holidan ibrat oling. So‘ng sa’y-harakat qiling va g‘aflatda qolmang. Zero, siz g‘aflatga tushib qolsangiz hamki, ishlaringizni hisob-kitob qilishda sira g‘aflatga tushilmaydi.

Ey insonlar! Dunyo bizdan ayrilmoqchi ekanini xabar bermoqda va bizdan yuzini burib tezlik bilan uzoqlashmoqda. Bizga bu dunyomizdan bir kosa suv ichilgach, idishning tagida qoladigan bor-yo‘g‘i bir tomchi kabi narsa qolgan, xolos. Siz bu dunyodan so‘ngsiz bir hayotga o‘tish arafasidasiz. Shunday ekan, qo‘lingizda eng xayrli narsa nima bo‘lsa, o‘shani o‘zingiz bilan olib ketishga g‘ayrat qiling.

O’limdan, hisob-kitobdan keyin Alloh taolo mo‘minlarga, ahli taqvolarga go‘zal bir hayot baxsh etadi. Chin mo‘min o‘sha hayotga ishonadi va manzilga yorug‘ yuz ila yetmoq uchun fidoyilik qiladi.

Qabrning dahshati va u yerdagi yolg‘izlikni o‘ylab, kechaning tim qorong‘usida turib namoz o‘qing. Qiyomat kunining mashaqqatlarini o‘ylab, doimo foydali gaplarni ayting... Kuningizni ikkiga bo‘lib, bir qismini oxiratga tayyorgarlik ishlari, qolganini halol rizq-nasiba topish bilan o‘tkazing. Uchinchi bo‘limining esa sizga foydasi yo‘q, zarari bor. Molingizni ham ikkiga bo‘ling. Bir qismini bola-chaqangizga sarflab, qolganini oxiratingiz uchun ozuqa qiling. Uchinchi qismining esa sizga foydasi emas, zarari borligi uchun unga ehtiyojingiz yo‘qdir.

Ey insonlar! Bugun siz yaxshilik va yomonliklar ajratib olinayotgan hayot uyida yashamoqdasiz. Va juda yaqin bir kunda boshqa uyga, manavi qabrga ko‘chib o‘tishga majbursiz. Bu qabr - yolg‘izlik, qorong‘ulik uyidir, siqilish va tanglik-qiyinchilik uyidir.