Rost so‘zning hikmati va yolg‘onchilik hasrati

Ko‘pincha til bilan yetkazilgan jarohat qilich bilan yetkazilgan jarohatdan og‘irroqdir.

Sukut saqlagan holda gaplashmoqqa, tafakkur bilan masala hal qilmoqqa yordam talab qilingiz.

Bobolarimiz: «So‘zlaganing kumush bo‘lsa, tek turganing oltindir», deyishgan. Buning ma’nosi shuki, o‘rinsiz, ma’nosiz so‘zlagandan ko‘ra jim turganing yaxshiroqdir.

Iste’dodli odamga - dag‘allik, qobiliyatsizga - mansab yarashmaydi.

O’zingga doimo rost so‘zlarni ixtiyor qil, agar-da seni rostlik o‘ldirsa ham.

O’zi sazovor bo‘lmagan hamdu sano va maqtovlarni talab qilish uyatsiz, telba odamlarning odatlaridandir.

So‘z qattig‘i el ko‘ngliga ozor aylar,
Yumshog‘i ko‘ngillarni giriftor aylar.

Ko‘p kishilar borki, ular o‘z sirlarini saqlay bilmasliklari tufayli halokatga duchor bo‘ladilar.

Til bilan qadalgan narsa tish bilan yechilmaydi.

Xato, ayblari yuziga aytilmagan kishi xatolarini hunar, deb o‘ylaydi.

Quyosh nurlarini berkitib bo‘lmaganidek, haqiqatning chirog‘ini ham so‘ndirib bo‘lmaydi.

Sihhat tilasang, ko‘p yema,
Izzat tilasang, ko‘p dema.

Birov seni o‘zingda yo‘q sifatlar bilan madh etsa, unday odamga ishonma. Chunki u senda yo‘q yomon sifatlar bilan boshqa yerda seni yomonlashga qodir.

Menga aytishlaricha, salomatlik o‘n qismdir: to‘qqiztasi - sukut qilishda va bittasi - odamlardan qochishda.

Yolg‘on kishining obro‘sini to‘kadi, hazil-mazax ham kishini shunga o‘xshash beizzat qiladi.

Haqni haq demaguncha ishlar o‘ngmas.

Til tig‘i bilan gunohsiz kishiga ozor berish - sog‘ qon tomirga nishtar urib nobud qilishdir.

Sening joningga xush yoqqan hazil,
O’zganing diliga nashtari qotil.

Og‘izga kelganni so‘zlashning oxiri voy!

Yaxshi so‘zla, ammo mahmadona bo‘lma! Ezmalik kaltabinlikdir.

Qalbdan chiqqan so‘z qalbga yo‘l oladi.

Insonni so‘z ayladi judo hayvondin,
Bilkim, guhari sharifroq yo‘q ondin.

Odam tili bilan hayvondan ustun. Ammo tildan nojoiz foydalansa, hayvondan battar!

So‘z - gul, ish - meva.

Ko‘pincha so‘z aytib, bo‘ldim pushaymon,
Aytmagan so‘zimdan - doimo shodmon.

Ichimizda saqlar ekanmiz, har qanday sir bizning asirimizdir. Oshkor etgan paytimizdan boshlab biz uning asiriga aylanamiz.

Oltin va kumushning qadriga zargar yetgani kabi so‘z javharini ham faqat so‘z ustalari anglaydilar. Yerga tushgan bir gulni hayvon og‘ziga olib chaynaydi, qadriga yetmaydiganlar bosib-yanchib o‘tadi. Yana shundaylar borki, uni olib hidlaydilar, bahramand bo‘ladilar.

Gapirmagan gaping ichingda nihon,
Har tomon yoyilar aytganing zamon.

O’z tili tagida faxriydir odam.

Quruq gapning o‘zi hech qachon dalil bo‘lolmaydi.

Agar pinhon xazina - aql,
Uning kaliti og‘izdagi til.

Yolg‘onchining qasami bor (haqiqiy) ilmining soxtaligini oshiradi.

Tiling birla ko‘nglingni bir tut.

Qalblar ham qozon kabi ichidagi bor narsasi bilan qaynab turadi. Tillar esa uning cho‘michidir. Kishi gapirayotganida tili qalbidagi narsani olib chiqadi, ya’ni dilning ta’mini bayon qiladi.

O’zining aybini bilganda odam,
Boshqalar aybini so‘zlamasdi ham.

So‘zning yomoni amal qilinmay bekor ketganidir.

Yolg‘onchilikdan chetlanib, rostgo‘ylikka yopishgan kishini boshqa odam u yoqda tursin, yolg‘onchining o‘zi ham sevib maqtaydi.

Shohlar havosiga xilof bo‘lsa hech,
Rost gapni ham aytma, bu havasdan kech.

 
Xo‘rozni ko‘rmaysanmi, bemavridu behangom qichqirdi-yu subhi shomga aylandi.

Haqiqatdan ham so‘zning lazzati uni gapirishda emas, balki eshitishdadir.

Odam tilidadir baloning bari,
Tilda har kimsaning foyda-zarari.

Ko‘p ortiqcha so‘zlashuv eshituvchini ranjitadi.

Javobga shoshilgan kishi xatoga yo‘l qo‘yadi.

To so‘ramasalar, tiling bo‘lsin lol,
To chaqirmasalar, oyoq bo‘lsin shol.

Odobning boshi - til.

Bandaning vujudida pokiza tutilishi lozim bo‘lgan eng muhim a’zo tildir.

Banda tilin asramasa, taqvodor bo‘lolmaydi.

Til misoli tishlaydigan hayvondir. Agar qo‘yib bersang, g‘ajib tashlaydi. Shunisi borki, faqat uni tishlashdan xoli qilish kerak.

Quloqdan dilingga gar kirmasa nur,
Sichqon kavagidan ne farqi bo‘lur?!

Agar tilingning ortiqcha so‘zlashiga ega bo‘la olmasang, unda tizgining jilovini shaytonga topshirgan bo‘lasan.

Ko‘z bilan ko‘rgan eshitgandan afzalroqdir.

Yolg‘onchilarning ko‘pchiligi qissa aytadiganlar va ko‘p savol so‘raydiganlardir.

Go‘shtni kesar tig‘ ko‘p olamda, bilg‘il,
Lek go‘shtdan bo‘lgan tig‘ - bir zahri qotil.

Yolg‘on qasam ichishni yengil sanama, uning sababidan Alloh seni halok qilur.

Tilingdan chiqqan sadaqang (ya’ni, pandu nasihating va ma’viza-yu hasanang) ba’zan qo‘lingdan chiqqan sadaqangdan xayrliroqdir.

Oldin bilib olib, keyin so‘zlagil,
Zarni topib, so‘ngra xarjin ko‘zlagil.

Biron xatoga yo‘l qo‘ygan kishi uzr so‘ragani durust. Axir Odam ham uzr so‘raganligidan bir natijaga yetishgan.

Qaro bo‘ldi yuzi har kimki, dilozorlik qildi.

Har kimki dilozordir,
Hayoti ohu zordir.

Rostgo‘y kishi boshqalarning qalbidan chiqadigan narsaga e’tibor bermaydigan va zarracha yaxshiligidan insonlar ogoh bo‘lishini yoqtirmaydigan hamda yomon amallaridan insonlar xabardor bo‘lishini karih ko‘radigan kishidir.

Sening ustingda haq shuki, har so‘zlaganing rost bo‘lsin. Lekin har rostni so‘zlashga sening haqqing yo‘qdir. Har aytganing to‘g‘ri bo‘lishi shart. Lekin har to‘g‘rini aytish to‘g‘ri emas.

Xaloyiq og‘zini yopmoqdan chunon,
Dengiz uzra ko‘prik yasamoq oson.

Yolg‘onligi avvaldan ma’lum gapni haqiqat deyishdan ham ortiq hayosizlik yo‘q.

Gunohsiz kishi so‘zga botir bo‘lur.

Karga aytmoq bo‘lsang siringni toza, Avval boshqalarga bo‘lur ovoza.

Tillarning turlicha bo‘lishiga sabab - odamlarning guruhlarga ajralib ketishi, bir-biridan uzoq turishi, ularning har birida bir-biriga ehtiyoj tug‘ilishidir.

Har kimki so‘zi yolg‘on, yolg‘oni zohir bo‘lgach, uyolg‘on.

G’animning yolg‘oniga, laganbardorning shirin suxaniga uchma. Birinchisi ayyorlik to‘rini tashlagan, ikkinchisi esa yovuz jig‘ildonini ochib turibdi.

Yetti boshli ajdardan emas, tilyog‘lama odamdan qo‘rq.

O’z va’dasida turmaganda turli-tuman vaj-karsonlar ko‘rsatuvchi kimsa hech qachon mard va himmatli inson bo‘lolmaydi.

Har bir kishining so‘zi - o‘z fazilatlarining dalili va aqlining tarjimonidir. Shuning uchun qisqa va ma’noli so‘zlash lozimdir.

Rostgo‘ylikning eng past darajasi botin bilan zohirning barobar bo‘lishidir.

O’zini yoki birovni aldagan kishi rostgo‘ylikning hidini ham hidlamaydi.

Yolg‘on beviqor qilur odamni,
Yolg‘on sharmisor qilur odamni.

O’z xislatlarini ko‘p gapiradigan kishi ko‘pincha yaxshi odam bo‘lib chiqmaydi.

Ibodatning asosi uch ustunga ega: ko‘z, qalb, til. Ko‘z - borliqdan ibrat olish uchun, qalb - tafakkur uchun, til - to‘g‘ri so‘zni aytish va Allohni zikr etish uchundir.

Asal yegan og‘iz ham, quruq non yegan og‘iz ham oxir-oqibat tuproqqa to‘ladi. Faqat haq so‘zni aytib yurgan og‘izgina chirimaydi. Haq nazdida eng qiymatli og‘iz shudir.

Erkak uchun eng yaxshi libos - shirinso‘zlik, xotin uchun eng a’lo kiyim -ochiq yuzlik.

Nechun so‘zlay, so‘zlamagan yaxshi on,
Og‘izda til boshga erur posbon.

O’z tilini idora qilolmagan odamda haqiqat bo‘lmaydi.

Aytur so‘zni ayt, aytmas so‘zdan qayt!

Alloh taolo bandasiga toza yurak va rostgo‘y tildan uluroq bir narsa ehson etmagandir.

Sukut saqlang, uning eng oz foydasi - omonlikdir.

Bekitikcha so‘zni aytib bo‘lmaydi,
Har majlisda aytib, qaytib bo‘lmaydi.

Dunyoda tilni saqlashlik oxiratdagi pushaymonlikdan yengilroqdir.

Kishining gapirgan gapi salohiyatli bo‘lsa, boshqa amallarida ham bilinadi. Agar gapi fasodli bo‘lsa, boshqa amallarida ham ko‘rinadi.

Agar uch yomonlikdan saqlansang, yigitlikning yomonligidan saqlanasan, bular - tilingning, farjingning va qorningning yomonligidir.

Menga kamonning o‘qini otgani tili bilan otgandan yaxshiroqdir. Chunki tilining otgani xato qilmaydi, o‘qni otsa, gohida xato ketadi.

Gunoh eldan yashirmoq, jim o‘tirmoq,
Vale undan yomon yolg‘on gapirmoq.

Rostgo‘ylik oxirat kunida najotga muyassar qilur.

Qarilik ziynati gapiraverishda emas, balki jim o‘tirishdadir.

Kuchlining nayzasi kuchsiz otgan nayzaga nisbatan ko‘proq nishonga tegishi mumkin bo‘lganidek, manmanlik va riyo shubhasidan xoli so‘zlar ham qalblarga ko‘proq ta’sir qiladi.