«Alloh» o‘rniga «Tangri» desa bo‘ladimi?

Savol: «Alloh» o‘rniga «Tangri» desa bo‘ladimi?

Javob: Bizning ota-bobolarimiz musulmon bo‘lishlaridan avval ham yaratuvchi zot borligiga ishonib yashar edilar. Har qavmning o‘ziga xos diniy e'tiqodi mavjud bo‘lgan. Turkiy xalqlar yaratuvchi zot sifatida «Tangri»ga ishonar edi. Bu so‘z «ibodat qilinadigan zot» ma'nosida bo‘lib, arab tilidagi «Iloh», frantsuzchadagi «Dieu», fors tilidagi «Xudo» va inglizchadagi «God» bilan ayni ma'noni ifoda qiladi. Ammo bu so‘z Yaratuvchining butun asmoul husnasini (go‘zal ismlarini) o‘z ichiga olgan va ismi zot bo‘lgan «Alloh» so‘zining ma'nosini bera olmaydi. «Alloh» deganda qudrati butun koinotda aks etgan benazir bir zot tushuniladi. Ya'ni, u zot ma'budi mutlaq, xoliqi mutlaq, maqsudi mutlaq, razzoqi mutlaq bo‘lgan Allohning xos ismidir.

«Tangri» deyilganda yunonliklar Zevsni, misrliklar Anis buqasini va hindlar o‘zlarining sigirlarini tushunadilar. Shuning uchun ham bir inson «Alloh» o‘rniga «Tangri»ni ishlatsa xato qilgan bo‘ladi. Zero, bizning tangrimiz Alloh, ammo ilohimiz Tangri emas. Shu tufayli «La ilaha illalloh» deymiz, ammo «La Alloha illalloh» deya olmaymiz. Ko‘rib turganimizdek, avvalo butun «ilohlar, tangrilar» inkor qilinib, so‘ngra ma'budi mutlaq bo‘lgan Alloh bordir, deyilmoqda.

«Mavludi sharif» muallifi Sulaymon Chalabiy bu ikki kalima orasidagi farqni quyidagi baytlarida juda chiroyli ifoda qilganlar:

«Birdir Alloh, undan boshqa Tangri yo‘q».

Dinda savolim bor